«Գալու է ոչ միայն քարեր հավաքելու, այլև անհրաժեշտ ուղղությամբ նետելու ժամանակը»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար, ՕԵԿ նախագահ ԱՐԹՈՒՐ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԸ:

-Ձեր կարծիքով` ի՞նչ է կատարվում քաղաքական դաշտում:
-Քաղաքական դաշտում այսօր դիրքորոշումների հստակեցման շրջան է: Առաջիկա նախագահական ընտրություններից առաջ այն քաղաքական ուժերը, որոնք հավակնություններ ունեն ընտրություններին մասնակցելու կամ փնտրտուքների մեջ են, փորձում են իրենց դիրքորոշումները ճշգրտել երկու հարթության մեջ: Առաջինը քաղաքական դաշտում` այլ կուսակցությունների, իշխանությունների, ընդդիմության հետ, երկրորդը` հանրային տրամադրություններն ուսումնասիրելով: Դա նորմալ քաղաքական գործընթաց է, արտառոցը, նախորդ նախագահական ընտրությունների համեմատ, այն է, որ դիրքորոշումները նախկինում ավելի շուտ էին արտահայտվում: Մեկ ամիս է մնացել թեկնածուների առաջադրմանը, բայց դիրքորոշումները հստակ չեն: Սա խոսում է այն մասին, որ առաջիկա նախագահական ընտրություններում ակնհայտ ուժեղ թեկնածուները չափազանց քիչ են:
-Այսօր իշխանություն-ընդդիմություն հստակ սահմանազատում կա՞:
-Հստակ սահմանազատում չկա, որովհետև դաշտում այսօր միայն իշխանությունը և ընդդիմությունը չեն. ԲՀԿ-ն իրեն հռչակել է ո՛չ իշխանություն, ո՛չ ընդդիմություն: Սա նորություն է քաղաքական դաշտում:
-Նորությո՞ւն է, թե՞ նոնսենս է, քաղաքագիտության մեջ նման այլընտրանքի կատեգորիա կա՞:
-Ակնհայտ է, որ աշխարհում կա երկու հոսանք` ընդդիմադիր ուժեր և իշխանական ուժեր: Այն ուժերը, որոնք կառավարման համակարգում ընդգրկված չեն, ընդդիմության մեջ են: Կա ավելի արմատական ընդդիմություն, ավելի մեղմ, կառուցողական: ԲՀԿ-ն իրեն հռչակել է այլընտրանք, բայց ո՞ւմ` իշխանությա՞նը, թե՞ ընդդիմությանը, թե՞ երկուսը միասին, տակավին հստակ չէ: Այս կուրսը ԲՀԿ-ի իրավունքն է, և քաղաքագետները կարող են որոշել նման դիրքորոշման հիմնավորվածությունը:
-Վերջերս որոշ քաղաքագետներ քննադատում են ՕԵԿ-ին` ասելով, թե կուսակցությունը կորցրել է իր կշիռն ու ազդեցությունը:
-Սա նորություն չէ մեզ համար: Թույլ և փոքր մարդիկ բարձր ձայնով, կուրացած նախանձից և անկարողությունից, քննադատում են այս երկրում վերջին 5 համապետական ընտրություններում իր մրցունակությունն ապացուցած քաղաքական ուժին, որ վստահ առաջ է գնում: Չեմ կարծում, թե եվրոպական ամենաազդեցիկ ուժը` ԵԺԿ-ն, ՕԵԿ-ին կընդուներ իր շարքերը, եթե այն կշիռ ու ազդեցություն չունենար: Կամ էլ Չինաստանի կոմկուսը պաշտոնական հարաբերություններ կսկսեր ՕԵԿ-ի հետ: ՕԵԿ-ն ամրանալու և զարգանալու է անկախ իր չարախոսների ցանկություններից: Մեր շիտակությունը, քաղաքական դաշտում խաղեր չտալու հստակ դիրքորոշումը ոմանց հանգիստ չեն տալիս: Հիշեցնում եմ դրանց. գալու է ոչ միայն քարեր հավաքելու, այլև անհրաժեշտ ուղղությամբ նետելու ժամանակը:
-Ի՞նչ կասեք ՕԵԿ-ի ընդունելության նոր կարգի մասին: Որքա՞ն է այն համահունչ միջազգային պրակտիկայի հետ, և որքա՞ն է այսօր կուսակցականների թիվը:
-ՕԵԿ-ը բարդացրել է կուսակցության անդամակցության կարգը, և սա խոսում է մեր հավաքական ուժի մասին: Այս կուսակցության անդամ կարող են դառնալ միայն այն մարդիկ, ովքեր փորձաշրջան կանցնեն և կունենան համապատասխան երաշխավորություններ: Սա միջազգային քաղաքական պրակտիկայում ընդունված կանոն է և տարածված թե՛ նույն ԵԺԿ-ում, թե՛ քրիստոնեա-դեմոկրատական համաշխարհային ինտերնացիոնալի անդամ ¥ի դեպ, ՕԵԿ-ը անդամ է այս կառույցի¤ բազմաթիվ այլ կուսակցություններում: ՕԵԿ-ն ունի կուսակցականների հաստատուն և բազմահազարանոց թիմ, ովքեր սոսկ պարզեցված կարգով վերահաստատել են իրենց անդամակցությունը: Իսկ նոր կարգով վերջին ամիսներին անդամագրվել է ավելի քան 10000 մարդ, գործընթացը շարունակվում է, և դեկտեմբերի 22-ի մեր համագումարում կհրապարակենք կուսակցականների թիվը այս տարվա վերջի դրությամբ: Ասեմ, որ սոսկ անդամագրվելու ցանկություն ունեցողները շատ են, և մեր կառույցներն ունեն իսկապես սկզբունքային մարդկանց ընտրելու լավ հնարավորություն:
-Հուշագրի վերաբերյալ տրամագծորեն տարբեր տեսակետներ են շրջանառվում` ՀՀԿ-ի և ՕԵԿ-ի միջև նոր հուշագրի ստորագրումից հետո նախորդ հուշագիրն ինքնաբերաբար արդեն անվավեր է` սա մեկ, և երկրորդ, որ փետրվարյան հուշագրի կողմերը չեն հայտարարել, որ այն անվավեր է: Իրավականորեն ո՞ր տեսակետն է ճիշտ:
-Դեգերումներն ապարդյուն են: Հուշագիրը իրավական փաստաթուղթ չէ, այլ քաղաքական: Ընդհանրապես քաղաքական ուժերի միջև ստորագրված փաստաթղթերը քաղաքական են և իրավական հետևանքներ չեն առաջացնում` սա մեկ, և երկրորդ` ես չեմ կարծում, որ դա հայոց հարցն է, և ամբողջ քաղաքական դաշտը պիտի վերլուծի ու որոշի` ուժի մե՞ջ է, թե՞ ուժի մեջ չէ հուշագիրը: Փաստն այն է, որ ժամանակին, երբ եղել է կոալիցիա, ստորագրվել է նման փաստաթուղթ, ընտրություններից հետո քաղաքական ուժերից մեկը կոալիցիայի մաս չի դարձել: Եթե այդ քաղաքական ուժը Սերժ Սարգսյանին աջակցելու ցանկություն ունի, պետք է հայտարարի, եթե չունի, անընդհատ ասել, թե հուշագիրն ուժի մեջ է, ու դու պիտի սատարես, տեղին չէ, պատասխանի տերը ԲՀԿ-ն է: Իրենք պետք է որոշեն, թե առաջիկա ընտրություններում ինչ դիրքորոշում են որդեգրում: Քաղաքական կուսակցությունները պիտի իրենց դիրքորոշումները հստակ հայտնեն: Կգա ժամանակը, և ԲՀԿ-ն այդ քայլը կանի: Իսկ ընդհանրապես նշեմ` մենք համոզված ենք, որ մեր թեկնածուն ունի հաղթելու բավարար ներուժ, և մեզ առանձնապես չի մտահոգում այլոց դիրքորոշումը, չժխտելով հանդերձ առավել լայն կոնսոլիդացման կարևորությունը այս հարցում:
-ՕԵԿ-ն անխա՞խտ է իր դիրքորոշման մեջ:
-«Օրինաց երկիր» կուսակցությունը դեռևս 2008 թվականին նախագահական ընտրություններից հետո ստորագրել է փաստաթուղթ, ստեղծել է քաղաքական կոալիցիա: Դեռ 2008-ին եմ ես հայտարարել, որ Սերժ Սարգսյանի երկու ժամկետների ընթացքում «Օրինաց երկիրը» պաշտպանելու է նրա թեկնածությունը: Պատճառը շատ պարզ է. մարդը, որ ընտրվում է նախագահ, պետք է կարողանա լիարժեք աշխատել իր ծրագրերը, իր բարեփոխումներն իրականացնելու համար: Մենք մեր խոսքի տերն ենք:
-Ռամիլ Սաֆարովի էքստրադիցիային առնչվող իրադարձություններից հետո, այնուամենայնիվ, Փարիզում Լեռնային Ղարաբաղի հարցով բանակցությունները վերսկսվեցին: Դա ընդամենը շարունակությո՞ւն էր, թե՞ հարցի լուծման նոր տարբերակներ կարող են լինել: Մասնավորապես, ռուսական լրատվամիջոցներն ակնարկեցին, որ քննարկվում է ստատուս քվոյի փոփոխության հարց:
-Սաֆարովի հայտնի դեպքից հետո Հայաստանում տեղի ունեցավ Անվտանգության խորհրդի նիստ, կայացվեցին բավականին վճռական որոշումներ` Հունգարիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունները կասեցնելու, Ադրբեջանի անպարկեշտ պահվածքին որակումներ տալու: Բնականաբար, այդ իրադեպը լարում էր մտցրել հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում, ինչն ուղղակիորեն անդրադառնում էր կարգավորման գործընթացի վրա: Փարիզյան հանդիպումը ցույց տվեց, որ Հայաստանը կարող է անհրաժեշտության դեպքում ցուցաբերել կոշտ, սկզբունքային դիրքորոշում, միևնույն ժամանակ կարողանում է իրավիճակային պահերից վեր կանգնել և երկրի, ժողովրդի, Լեռնային Ղարաբաղի համար կարևորագույն խնդիրներում առաջնորդվում է նրանց բարձրագույն շահերով: Մենք շարունակում ենք ԼՂ հարցի խաղաղ կարգավորման բանակցությունները` կառուցողական վերաբերմունք ցուցաբերելով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի բանակցային գործընթացը շարունակելու առաջարկին: Չեմ կարծում, որ այսօր կոնկրետ ելքերի մասին կարող ենք խոսել, բայց շատ դրական եմ համարում, որ սառույցը տեղից շարժվեց և գործընթացը շարունակվում է: Մենք պետք է փոխընդունելի փոխզիջումներ գտնենք, նման բարդագույն խնդրում անխոհեմ առճակատումը դրական ոչինչ չունի: Այդ առնչությամբ եղան նաև ԵՄ-ի, ՆԱՏՕ-ի և ՀԱՊԿ-ի պաշտոնյաների հայտարարությունները, որ ԼՂ խնդիրը ռազմական լուծում չունի, և այլ երկրների և կառույցների, որ նշանակում է` գործընթացը պետք է շարունակվի: Վերջին տարիների զարգացումներն ակնհայտորեն ցույց են տալիս, որ Հայաստանի դիրքորոշումը միջազգային հանրության համար ընդունելի է, և դա դրսևորվում է ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների, անդամ երկրների նախագահների, արտաքին գործերի նախարարների հայտարարություններում:
-Մենք չե՞նք ընտելացել այդ հայտարարություններին, որոնց հասարակության համար հայտնի ոչինչ չի հետևում:
-Ես վերջերս վերադարձա Չինաստանից, որ ունի Թայվանի, Հոնկոնգի, Մակաոյի խնդիրներ, որոնք տասնամյակներ շարունակ բանակցային օրակարգում են: Պետք չէ ակնկալել արագ լուծումներ: Մենք լուծման մեր տարբերակն ունենք, դիմացինը` իր, երբ կողմերից մեկը իր լուծումը փորձում է պարտադրել դիմացինին, հանգեցնում է առճակատման: Բանակցային գործընթացին զուգահեռ մենք պետք է կարողանանք ուժեղացնել մեր զինված ուժերը, անվտանգության ապահովման համակարգերը, որովհետև աշխարհը զարգանում է և մրցունակ լինելու, քո որոշումները դիմացինիդ հասկանալի, ինչու ոչ նաև պարտադրելի դարձնելու համար պիտի կարողանաս ամեն ինչի պատրաստ լինել: Խաղաղություն ես ուզում` պատրաստ եղիր պատերազմի: Կյանքը շարունակվում է, և այդ համատեքստում մենք պետք է պետական և ռազմական անվտանգությունն ապահովող ենթակառուցվածքները զարգացնենք:
-Հունգարիայի արտաքին գործերի նախարարությունը վերջերս նոտա էր հղել Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությանը` դիվանագիտական հարաբերությունները վերականգնելու խնդրով: Ո՞ր պայմաններում է դա հնարավոր:
-Հունգարիան Հայաստանին թշնամի երկիր չէ, ոչ էլ հունգար ժողովուրդն է հայ ժողովրդի թշնամին: Այդ հարաբերությունները պետք է վերականգնվեն անպայման: Մի իշխանության գործած սխալի պատճառով ժողովուրդների միջև չպետք է սեպ խրվի: Իշխանությունը մարդիկ են, որոնք ընտրությունների արդյունքում կարող են փոխվել: Կարծում եմ` Հունգարիայի հետ անպայման դիվանագիտական հարաբերությունները կվերականգնվեն, ժամանակը ցույց կտա, թե ինչ պայմաններում: Մեր ստացած հարվածը նույնպես խորն է, և այնպես չէ, որ վաղը պիտի մոռանանք ու Հունգարիայի հետ հարաբերությունները շարունակենք: Հունգարական իշխանությունները պետք է հետևություններ անեն: Խորհրդարանական, հանրային, քաղաքացիական ձևաչափերով նրանք ընդունում են իրենց սխալը, բազմաթիվ հոդվածներ ու հրապարակումներ են եղել։
-ԱՄՆ-ի պետդեպարտամենտի մակարդակով էլ անհանգստություն հայտնվեց և բացատրություն ակնկալվեց:
-Մենք պիտի հարցին նայենք Հունգարիայի ներսում հարցի հասարակական ընկալման տեսանկյունից, որովհետև ԱՄՆ-ի պետդեպարտամենտը չի ձևավորում հունգարական իշխանությունը, այլ Հունգարիայի հասարակությունը: Ե՛վ ԱՄՆ-ի պետքարտուղարությունը, և՛ ԵՄ-ն, և՛ Ռուսաստանը, և՛ այլ երկրներ իրենց մտահոգությունն արտահայտեցին, ինչը միարժեք ողջունելի է:
-Ինչո՞ւ էիք մեկնել Մոսկվա և Պեկին, ի՞նչ հանդիպումներ ունեցաք:
-Մոսկվայում ես հանդիպեցի ՌԴ նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի, ԱԽ քարտուղարի, ՌԴ փոխվարչապետ Դմիտրի Ռոգոզինի և այլ պաշտոնատարների հետ, քննարկումների շրջագծում հայ-ռուսական հարաբերությունների ողջ օրակարգն էր. և՛ քաղաքական հարաբերությունները, և՛ տարբեր ոլորտներին առնչվող խնդիրները: Լավ արդյունքներ արձանագրեցինք: Առաջին` ստորագրվեց համաձայնագիր ՌԴ և ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարարությունների միջև, որի արդյունքում Հայաստանում կստեղծվի տարածաշրջանային խոշոր ենթակառուցվածք արտակարգ իրավիճակների հաղթահարման ոլորտում: Ռուսաստանը նման մի կառույց ձևավորել է Սերբիայում: Երկրորդ` Հայաստանում կստեղծվի ռուսական ռեզերվների տարածաշրջանային կենտրոն, որը կարևոր նշանակություն ունի պետական պահուստների ապահովման տեսանկյունից: ՌԴ-ն Հայաստանում կունենա պահուստների գործակալություն, որն իր կարիքների համար կարող է օգտագործել և Հայաստանը: Սա համատեղ ձեռնարկ է և ռազմավարական նշանակության խնդիրներ է լուծում: Երրորդ` իմ այցի օրերին ստորագրվեց ՌԴ նախագահի հրամանագիրը Հայաստանում «Ռոսգրանիցա» պետական խոշորագույն գործակալության Հայաստանի ներկայացուցչություն բացելու վերաբերյալ: Խոսքը վերաբերում է Իրան-Հայաստան-Թուրքիա-Հայաստան պետական սահմանին, սահմանակետերի վերազինմանը և արդիականացմանը, բոլոր ենթակառուցվածների խոշորամասշտաբ աշխատանքներին: Հաջորդ կարևոր խնդիրը` ՀԱՊԿ-ն ուժեղացնում է իր համագործակցությունը Հայաստանի հետ, մենք ստորագրել ենք 23 կետով փաստաթուղթ ՀԱՊԿ-ի գլխավոր քարտուղարի հետ, որով, ի թիվս այլ քայլերի, կուժեղանա քարոզչական գործունեությունը, կբացվի ՀԱՊԿ-ի ակադեմիա: 1993-ին է ստորագրվել հայ-ռուսական ռազմատեխնիկական համագործակցության համաձայնագիրը, մենք նոր պայմանագիր ենք նախապատրաստում ՌԴ-ի հետ: Դա ևս մեր երկու տարվա աշխատանքի ամփոփումն է: Հայաստանում ընդունել ենք ռազմարդյունաբերության համակարգի զարգացման ռազմավարություն, Մոսկվայում պայմանավորվեցինք ստեղծել հատուկ խորհուրդ` ռազմարդյունաբերության ոլորտում ՀԱՊԿ անդամ երկրների միջև համագործակցությունը խորացնելու համար:
-Եվրասիական միությանն անդամակցության հարց քննարկվե՞լ է Մոսկվայում:
-Եվրասիական միության անդամակցության հարց չկա: Այդ միությունն ինքը դեռ ձևավորման փուլում է, տարբեր խնդիրներ կան ճշգրտելու Ռուսաստանի, Ղազախստանի, Բելառուսի միջև: Հայաստանը Եվրասիական միության հետ կունենա առողջ, կառուցողական հարաբերություններ: Ռուսաստանը Հայաստանի համար մեծ շուկա է, և մեծ շքեղություն կլինի հրաժարվել Եվրասիական միության հետ համագործակցությունից, որովհետև դա նշանակում է մեր երկիրը զրկել Ռուսաստանի, Ղազախստանի և Բելառուսի հետ առևտրատնտեսական կապերից: Եվրասիական միությանն ինտեգրումը մեր տնտեսության համար հիմնարար նշանակություն ունի, և համագործակցությունը պետք է հետևողականորեն խորանա: Ասեմ նաև, որ Ռուսաստանից բացի, եղա նաև Չինաստանում` պաշտոնական արդյունավետ արդյունքով բանակցություններ վարելով Շանհայի կազմակերպությանը Հայաստանի անդամակցելու հարցով: Չինաստանի հետ տարածաշրջանային անվտանգության խնդիրներով մշտական գործող ձևաչափ ենք ստեղծել խորհրդակցությունների համար: Եթե Չինաստանի համար մեր դիրքորոշումները դառնում են ընկալելի, մենք տարբեր միջազգային կառույցներում ու ձևաչափերում Հայաստանի դիրքորոշումներին դրական վերաբերմունք ապահովելու մեծ հնարավորություն ենք ստանում: Կարևոր հանդիպումներ եղան և՛ Շանհայի կազմակերպությունում, և՛ Չինաստանի Պետական խորհրդում, առաջիկայում լուրջ համագործակցություն է սկսվելու Հայաստանի և Չինաստանի պետական տարբեր կառույցների միջև:
-Արաբական աշխարհի իրադարձությունների առնչությամբ` տարածաշրջանում Թուրքիայի դերի փոփոխությունը, թուրք-սիրիական հարաբերությունները Հայաստանի համար ի՞նչ նշանակություն ունեն և կունենան:
-Թուրքիան փորձում է տարածաշրջանում առաջատարի դերակատարում ստանձնել, բայց հազիվ թե հաջողության հասնի: Առաջատար դիրքեր ունեցող պետության դերին հավակնելու համար նախ և առաջ պետք է առաջատարի կեցվածքին համարժեք արժանապատիվ դիրքորոշում ցուցաբերել հարևանների նկատմամբ: Թուրքիայի վերաբերմունքը Հայաստանի նկատմամբ, մեղմ ասած, ապակառուցողական է, և դա տեսանելի է նաև միջազգային հանրության համար: Պատահական չէ, որ ԵՄ անդամ ոչ քիչ երկրներ բազմիցս մատնանշել են Թուրքիայի ոչ միայն ոչ ժողովրդավար լինելը, այլև Հայաստանի հետ հարաբերություններում ապակառուցողական դիրքորոշումը: Մենք պիտի կարողանանք ժամանակի ընթացքում Թուրքիայի հետ հաստատել նորմալ հարաբերություններ, որովհետև հարևաններին չեն ընտրում, բայց դա չպիտի լինի մեր ազգային արժանապատվության հաշվին, այլ ժամանակի հրամայականով: Գործընթացը սկսված է: Իսկ որ հայ-թուրքական արձանագրությունները խորհրդարանները չեն վավերացնում, առաջին հերթին մեղավորը Թուրքիան է, որն այդ հարցը կապում է ԼՂ հիմնախնդրի հետ, նույն սկզբունքայնությամբ էլ Հայաստանն ասում է, որ արձանագրությունները չի վավերացնի մինչև Թուրքիան չվավերացնի: Հայկական դիրքորոշումը քաղաքակիրթ աշխարհի համար խիստ ընդունելի է, որովհետև նրանք հասկանում են, որ նախապայմաններն այս հարցում տեղին չեն: Թուրքիայի հետ մենք գտնվում ենք հարաբերական անդորրի վիճակում, մեր քայլն արվել է, մնացածը ցույց կտան Թուրքիայում տեղի ունեցող քաղաքական գործընթացները:

Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հ.Գ.-«Իրատես de facto»-ն շնորհավորում է ԱՐԹՈՒՐ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԻՆ` ծննդյան օրվա կապակցությամբ, մաղթում բեղմնավոր գործունեություն, առողջ ու ներդաշնակ հարաբերություններ ինչպես ներքին ու արտաքին քաղաքական դաշտում, այնպես էլ` անձնական կյանքում:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ